گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، اعظم ذوالفقاری منظری؛ * تقریبا هیچ دشت آبی در کشورمان نیست که از کاهش سطح آب و بیلان منفی در امان مانده باشد. این را اخبار رسمی و اظهارات کارشناسان مدیریت آب می‌گویند و هیچ شکی نیست که بحران آبی در برخی دشت‌های کشور به قدری است که علاوه بر معیشت انسان ها، محیط زیست را به خطر انداخته و باعث تغییر اکوسیستم یک منطقه شده یا از آن بدتر، شکل زمین را تغییر داده است. مساله‌ای که این روز‌ها در جاده‌های اطراف اصفهان به خوبی مشاهده می‌شود.
به گفته مدیرکل سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی اصفهان، تنها شهر کشور که فرونشست زمین به منطقه مسکونی آن هم نفوذ کرده، اصفهان است. او همچنین گفته که برای نجات دشت اصفهان-برخوار شاید ۱۰ سال دیگر مهلت باشد.
بحران آب در اصفهان
در اصفهان ۲۷ دشت آبی ممنوعه و بحرانی وجود دارد. از جمله دشت‌های مهیار، گلپایگان، نجف آباد، کاشان، اردستان، اصفهان-برخوار و … . اما وضعیت دشت اصفهان-برخوار سخت‌تر است. روی این دشت آبی شهر‌های اصفهان، شاهین شهر، خمینی شهر، دولت آباد و حبیب آباد قرار دارند. صنایع مهمی مانند فرودگاه اصفهان، پالایشگاه، نیروگاه‌ها و صنایع پتروشیمی و … روی این دشت ساخته شده اند. ۶ درصد بافت فرسوده استان اصفهان هم روی همین دشت است. فرونشست این دشت هم براساس آمار سال ۹۵ به ۱۹ سانتیمتر در سال رسیده و همه این موارد نشان می‌دهد که زندگی ۲ و نیم میلیون نفر در استان اصفهان در معرض خطر نشست زمین قرار دارد.
محمد درویش، کویرشناس و رئیس کمیته محیط زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو است. او را به‌عنوان کنشگر محیط زیست و پژوهشگر می‌شناسیم که در فضای مجازی هم فعالیت گسترده‌ای دارد.
درویش در صفحه اینستاگرامش در چند پست، وضعیت بحرانی دشت اصفهان-برخوار را نشان می‌دهد؛ با نشانه‌هایی که طبیعت برای هشدار به انسان ها، روی زمین قرار داده است، یکی از این نشانه‌ها کنار فرودگاه اصفهان خودنمایی کرده است.
جبران فرونشست زمین ۵۰ هزار سال طول می‌کشد!
به گفته این کنشگر محیط زیست «فرونشست زمین، آخرین و غیرقابل برگشت پذیرترین مرحله از فرآیند ویرانگر بیابان‌‍زایی است» او در اینستاگرام خود تأکید می‌کند که وقتی دشت آبی نشست می‌کند یا شکاف و فروچاله در آن نمایان می‌شود، حتی اگر از همین امروز دوباره میزان برداشت آب را در حد تغذیه طبیعی آبخوان کاهش دهیم، حداقل ۵۰ هزار سال طول می‌کشد تا دشت تاب آوری طبیعی خود را بازیابد.
او در ادامه از مسئولان گلایه کرده که در برابر هشدارهایش تلاش می‌کنند مشکلات را پنهان کنند. با این حال پیشنهاد می‌دهد که مسئولان «فعالیت‌های آب بر را به حاشیه سواحل جنوب با رعایت هنجار‌های محیط زیستی» انتقال دهند و «روی ساخت نیروگاه‌های خورشیدی و بادی سرمایه گذاری کرده و زیرساخت‌های تولید پول از محل توریسم سلامت، علمی، ورزشی، فرهنگی، تاریخی و طبیعی» ارتقا دهند.
او در پستی دیگر ویدئویی چند دقیقه‌ای بارگذاری کرده که همراه با اسلامی، مدیر اداره زمین شناسی استان اصفهان به دشت طاهرآباد کاشان رفته و نمایی از طولانی‌ترین شکاف زمین را نشان داده است.
درویش در یک پست اینستاگرامی دیگر گزارشی از وضعیت دشت مهیار در جنوب شهر اصفهان و ابتدای محور اصفهان به شیراز ارائه می‌دهد. منطقه‌ای که به اذعان او از منظر ترانزیت خودرو، قطار و دکل‌های فشار قوی برق، راهبردی است.
این کنشگر محیط زیست نوشته است: «مطابق گزارش‌های مورد تایید سازمان زمین شناسی کشور، میزان افت تجمعی دشت مهیار شمالی در طول دوره ۳۹ ساله اخیر، ۴۷ متر و ۴۳ سانتی متر بوده و یکی از ۱۰ محدوده ممنوعه بحرانی استان اصفهان به شمار می‌آید.»
دشت مهیار در ۳۰ کیلومتری جنوب اصفهان واقع شده و در آن مردم به کشاورزی مشغولند. مناطق مسکونی منطقه مهیار، راه آهن اصفهان شیراز، خط انتقال برق ۲۳۰ کیلوولت چهلستون-مهیار در این دشت واقع شده است.
فعالیت ۱۲ هزار حلقه چاه غیرمجاز در دشت اصفهان-برخوار
به گفته درویش از سال ۴۵ دشت‌های برخوار و شهرضا جوز دشت‌های ممنوعه اعلام شدند، اما هم اکنون در دشت اصفهان-برخوار بیشتر از ۱۲ هزار حلقه چاه غیرمجاز سالان حدود ۲۰۰ میلیون مترمکعب آب را می‌مکند. او نوشته است: «علاوه بر این، بیش از ۱۵ هزار حلقه چاه مجاز هم یک میلیارد و ۲۱۴ میلیون مترمکعب از آبخوان در سال برداشت می‌کنند.»
او ادامه می‌دهد: کسری دشت اصفهان-برخوار ۲ و ۹ دهم میلیارد مترمکعب و در کل استان اصفهان حدود ۱۲ میلیارد مترمکعب است. یعنی اگر فرض بگیریم این رقم ثابت بماند و سالی یک میلیارد متر مکعب آب از دریای عمان به اصفهان برسد، باید ۱۲ سال صبر کنیم که تا تازه بیلان صفر شود؛ این در حالی است که هر لیتر از این آب گران توسط صنایع پیش خرید شده و بدتر آنکه تعداد صنایع در نوبت احداث در اصفهان فراوان است.
این کنشگر محیط زیست تأکید می‌کند: اصفهان باید فرمان تنفس برای یک دوره ۱۰ ساله بدهد. دولت باید در این مدت علاوه بر پلمپ چاه‌های غیرمجاز، حدود نیمی از چاه‌های مجاز را هم خریده و به کشاورزان مستقیما خسارت بپردازد. همچنین تمامی اراضی کشاورزی در بالادست سد زاینده رود در استان اصفهان و در قلمرو فریدن و فریدون شهر که پس از تونل‌های خدنگستان و چشمه لنگان اضافه شده، باید دوباره به کاربری مرتعی برگردد. حدود ۲۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی و باغی در بالادست سد زاینده رود و در قلمرو استان چهارمحال و بختیاری هم باید دوباره به کاربری مرتعی برگشته و خسارت نقدا به ذینفعان پرداخت شود.
وضعیت دشت‌های آبی کشور به ویژه در اصفهان، بیشتر از هرچیزی نیازمند عزم و همت جدی مسئولان دولتی و حاکمیتی است. راه حل‌ها هم دور از دسترس نیستند، اما آیا مسئولان می‌توانند دلسوزانه و جهادی وارد این کارزار شده و حیات را به دشت‌های آبی کشور بازگردانند؟
