گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، اعظم ذوالفقاری منظری؛ * قبل از آنکه کرونا دانشگاه‌ها و محیط‌های آموزشی را تحت تأثیر قرار دهد، روزانه حدود ۱۰ هزار خودرو در پردیس دانشگاه فردوسی مشهد تردد می‌کرد. حدود ۷۵ درصد این تردد‌ها مربوط به دانشگاه فردوسی و ۲۵ درصد مربوط به دانشگاه علوم پزشکی بوده است. این آمار را سیدیاسر بنی هاشمی ارائه می‌دهد. او دبیر شورای راهبردی دانشگاه سبز دانشگاه فردوسی و همچنین مسئول کمیته ترافیک این دانشگاه است. بنی هاشمی از سال ۷۷ که به عنوان دانشجوی عمران وارد دانشگاه فردوسی شده، تا اکنون که به عنوان عضو هیات علمی این گروه آموزشی در دانشگاه حضور دارد، از سال ۹۷ مسئولیت یافته تا پارامتر‌های دانشگاه سبز را در دانشگاه فردوسی محقق کند. او معتقد است که یکی از اقدامات مهم در ارتقای جایگاه دانشگاه فردوسی به عنوان دانشگاه سبز، کنترل و ساماندهی تردد خودروها در سطح دانشگاه است. به همین دلیل از سوی مجموعه تحت مدیریت او طرح ساماندهی تردد خودرو به دانشگاه ارائه شده که این روز‌ها با عنوان طرح الیت شناخته می‌شود؛ مساله‌ای که دانشجویان را نسبت به تردد پولی در دانشگاه یا تبدیل شدن آن به پارکینگ عمومی، نگران کرده است.
دانشگاه فردوسی چگونه تردد خودروها را کنترل می‌کند؟
طرح ساماندهی تردد خودرو که در ادامه این گزارش با همان نام اختصاری طرح الیت از آن یاد می‌کنیم، سال ۹۸ هم نوشته شد و در سال گذشته هم به مرحله تدوین قرارداد هم رسید، اما کرونا نگذاشت دانشگاه پررفت و آمد باشد و اجرای طرح به تعویق افتاد. مخالفت دانشجویان با اجرای این طرح هم مزید بر علت بود که اجرای آن به آینده موکول شود و امسال دوباره اجرای طرح بر سر زبان‌ها افتاده است.
چارچوب اجرایی طرح الیت را در فایل زیر می‌توانید ببینید:
چارچوب اجرایی طرح تردد خودرو در دانشگاه فردوسی مشهد
در واقع الیت بخشی از این طرح است که جایگاه پشتوانه‌ای برای بقیه بخش‌های این طرح را هم دارد. براساس آنچه مدیریت سبز دانشگاه فردوسی تدوین کرده، این طرح سه هدف اصلی محیط زیستی، اقتصادی و اجتماعی را دنبال می‌کند. کاهش آلودگی هوا، کاهش مصرف انرژی، کاهش مصرف زمین، دریافت هزینه سفر کاربران، سنجش زمان سفر کاربران و درآمدزایی برای دانشگاه، ایمنی سامانه حمل و نقل، تنوع مد‌های حمل و نقل و رضایت کاربران از جمله اهداف این طرح عنوان شده است.
طرح الیت پنج ساله نوشته شده و ۱۰ بخش دارد. توسعه ۲۵ کیلومتر مسیر پیاده روی، توسعه ۲۵ کیلومتر مسیر دوچرخه و اسکوتر، توسعه و بهسازی مسیر ون‌های برقی، توسعه و بهسازی مسیر خودروها، توسعه و بهسازی پارکینگ ها، ساماندهی اتوبوس‌های دیزلی، راه اندازی ون‌های برقی، راه اندازی سامانه اسکوتر‌های برقی، احیای سرویس کارمندان و ساماندهی تردد خودرو (الیت) بخش‌های متنوع این طرح هستند.
بنی هاشمی اعتقاد راسخی دارد که اجرای بخش الیت این طرح در دانشگاه، بدون اجرای بخش‌های دیگر اثرگذار نیست و به اهداف خود دست نخواهد یافت.
الیت به تنهایی سودمند است؟
همین بخش الیت نگرانی‌هایی را برای دانشجویان ایجاد کرده است. در سال ۹۸ حسینی محراب، مسئول وقت شورای صنفی دانشجویان این دانشگاه نسبت به این طرح واکنش نشان داده و گفته بود که این طرح بیشتر جنبه درآمدزایی برای دانشگاه دارد. البته آن زمان چکش کاری‌های لازم روی طرح انجام نشده بود و ناپختگی‌هایی داشت. مثلا در آن زمان پیوست‌های دیگر طرح برنامه ریزی نشده بودند و اجرای آن، صرفا با هدف کنترل تردد بود و درآمدزایی برای دانشگاه.
سال بعد، یعنی در مهر ۹۹، خسروشیری، دبیر شورای صنفی دانشگاه مصاحبه کرد و گفت براساس آنچه که در قرارداد الیت آمده، اگر دانشگاه نتواند به تعهدات مالی خود در برابر شرکت ترافیکی الیت عمل کند، مسئولان برای تأمین این تعهدات مالی، مجبورند دانشگاه را تبدیل به پارکینگ شهری کنند.
امسال بار دیگر اجرای طرح الیت سر زبان‌ها افتاده ابتدا مسئولان ۲۳ نشریه دانشجویی اعلام کردند که اجرای طرح الیت، هزینه اضافی به دانشجویان تحمیل می‌کند. شورای صنفی دانشگاه هم در بیانیه دیگری طرح الیت را طرحی که از سر ناآگاهی مسئولان تدوین شده، توصیف کرد و مسئولان بسیج دانشجویی هم گفتند که این طرح به مرور دانشگاه را تبدیل به پارکینگ عمومی می‌کند. اما همچنان یک مساله بزرگ وجود دارد، آیا دانشگاه زیرساخت‌های لازم برای اجرای چنین طرح‌هایی را دارد؟ یا سوال مهمتر اینکه آیا مدیران دانشگاه به فکر ممنوع کردن تردد همه خودروها در دانشگاه هستند؟
بیشتر بخوانید:
چند درصد دانشجویان با خودرو تردد می‌کنند؟
دبیر شورای راهبردی دانشگاه سبز دانشگاه فردوسی در تشریح این طرح توضیح می‌دهد که اکنون حدود ۳۵ درصد دانشجویان با خودرو رفت و آمد می‌کنند که از این تعداد، ۱۵ درصد خودروی شخصی دارند و بقیه هم هرازگاهی خودروی یکی از اعضای خانواده را برمی دارند و به دانشگاه می‌آیند.
او آمار عددی تردد در دانشگاه را هم ارائه می‌دهد و می‌گوید: دانشگاه فردوسی در حال حاضر حدود ۸۵۰ نفر عضو هیات علمی و ۲۵۰ نفر استاد حق التدریسی دارد و تقریبا ۱۵۰۰ نفر هم کارمند دانشگاه هستند که اگر همه این افراد با خودروی شخصی به دانشگاه بیایند، نهایتا می‌شود ۲ هزار و ۷۰۰ خودرو. اما تعداد خودرو‌هایی که دانشجویان به دانشگاه می‌آورند، با احتساب همان ۳۵ درصد، حدود ۷ الی ۸ هزار خودرو می‌شود.
بنی هاشمی توضیح می‌دهد: دانشگاه ۲۶۰ هکتاری فردوسی مشهد که با دانشگاه علوم پزشکی پردیس مشترک دارد و جهاد دانشگاهی هم در پردیس دانشگاه واقع شده، در منطقه شلوغ شهر قرار دارد و سال هاست کنترل تردد در دانشگاه مطرح بوده است. حراست دانشگاه فردوسی تاکنون شیوه‌های مختلفی برای ساماندهی تردد خودروها به کار گرفته، اما موثر واقع نشده است.
طرح‌های ترافیکی شکست خورده
قبلا به خودروها برچسب داده می‌شد تا بدون محدودیت در دانشگاه تردد کنند. هزینه‌ای هم به صورت سالانه به ازای این برچسب گرفته می‌شد. اما به دلایلی این طرح با شکست مواجه شده است.
بنی هاشمی توضیح می‌دهد: در دانشگاه علاوه بر اعضای هیات علمی، دانشجویان، کارکنان، اساتید حق التدریسی و حتی اعضای شرکت‌های دانش بنیان، افراد دیگری هم تردد می‌کنند که از خدمات عمومی دانشگاه بهره مند می‌شوند؛ مثلا کسانی که در باشگاه سوارکاری دانشگاه عضویت دارند یا کسانی که از استخر آن استفاده می‌کنند. حتی افرادی که برای همایش‌ها و سیمنار‌ها به دانشگاه می‌آیند، شامل افرادی هستند که برچسب دریافت نمی‌کنند.
او به تجربه سال ۹۸ حراست دانشگاه اشاره می‌کند و می‌گوید: در آن زمان در ساعات شلوغی، ورودی‌های خودرویی دانشگاه ترافیک‌های سنگین ایجاد می‌شد که سرریز آن به بزرگراه کلانتری یا وکیل آباد می‌ریخت؛ منطقه‌ای که به خودی خود شلوغ و پرترافیک هست. پلیس ابتدا به دانشگاه تذکر داد، اما وقتی مشکل حل نشد، شکایت کرد و کار به جایی رسید که برای چند ساعتی مقابل درب ورودی از بزرگراه کلانتری، بلوک سیمانی گذاشتند!
بنی هاشمی می‌گوید: نمی‌شود در ورودی‌های دانشگاه، یک به یک خودروها رو متوقف کرد و دلیل ترددشان در دانشگاه را پرسید. نیاز است که این رفت و آمد‌ها کنترل شود. برای حل این مشکل هم در سال‌های گذشته در معاونت اداری و مالی دانشگاه کارگروهی تشکیل شد. راه حل این کارگروه هم کنترل تردد به صورت هوشمند بود و به همین منظور مذاکراتی با شرکت ترافیکی الیت صورت گرفت.
وی ادامه می‌دهد: یکی از وظایف مدیریت سبز دانشگاه ساماندهی حمل و نقل سبز، کاهش مصرف انرژی و توسعه حمل و نقل سبز است. متوجه شدیم که طرح کنترل هوشمند تردد در دانشگاه پیاده سازی می‌شود. پس از چند جلسه با اعضای این کارگروه، نقدی بر طرح نوشتیم.
جرح و تعدیل طرحی که فقط به‌دنبال ممنوعیت بود
دبیر شورای راهبردی دانشگاه سبز می‌گوید: طرحی که قرار بود آن زمان اجرا شود، تنها طرح الیت بود. از همان ابتدا هم قصد داشت از هر خودرویی که وارد دانشگاه می‌شود، پول بگیرد. در نرخ گذاری‌ها هم دقت نشده بود و از طرفی دیدگاه محیط زیستی هم نداشت. هدف از آن طرح هم بیشتر ایجاد مانع برای ورود به دانشگاه بود.
او بیان می‌کند: در آن زمان به مسئولان دانشگاه اعلام کردیم که اگر طرح به این شیوه اجرا شود، از آن حمایت نمی‌کنیم، چون با اهداف محیط زیستی که دانشگاه دنبال می‌کند، تناقض دارد. پیشنهاد هم دادیم که دوره تنفس برای اجرای آزمایشی طرح بگذاریم تا در این دوره تنفس اولیه، فقط خودرو‌های عبوری شامل هزینه شوند نه جامعه دانشگاهی. پس از آنکه توانستیم آماربرداری کنیم و توسعه حمل و نقل عمومی را انجام دهیم، سراغ دانشگاهیان برویم. مشوق‌هایی هم تعیین کنیم برای کسانی که کمتر از خودروی شخصی استفاده می‌کنند.
به گفته بنی هاشمی، پس از این پیگیری‌های از سوی مدیریت سبز دانشگاه، کافی، رئیس دانشگاه فردوسی مدیریت کمیته ترافیک دانشگاه را به وی سپرده است. او در کنار این کمیته، کارگروهی متشکل از اساتید و متخصصان حوزه ترافیک، حمل و نقل و محیط زیست تشکیل داده تا نظرات مشورتی آنان را برای اجرای طرح دریافت کند.
او می‌گوید: یکی از اولین اقدامات ما جایگزینی اتوبوس‌های دیزلی با ون‌های برقی بود. احیای سرویس کارمندان هم از دیگر اقدامات ما است؛ بنابراین طرحی ۵ ساله برای کنترل تردد در دانشگاه نوشتیم که همه جوانب آن را دربرگیرد.
افتخار مدیریت سبز به شفافیت در اجرای طرح‌ها
دبیر شورای راهبردی دانشگاه سبز دانشگاه فردوسی اشاره می‌کند که پروسه تدوین این طرح هم مشارکتی بوده؛ یعنی دانشجویان، اساتید، مسئولان دانشگاه و کارمندان از طریق نظرسنجی و برگزاری جلسات در جریان طرح بوده اند و نظراتشان را در تدوین آن لحاظ کرده ایم.
او توضیح می‌دهد که یکی از نگرانی‌های دانشجویان در همان جلسات نظرخواهی، ضمانت اجرایی بخش‌های مختلف طرح بوده است. بنی هاشمی می‌گوید: در جلسه‌ای که با مشارکت رئیس دانشگاه و نماینده تشکل‌های دانشجویی برگزار شد، دکتر کافی قول داد که از هیات رئیسه برای اجرای همه بخش‌های این طرح مصوبه بگیرد.
بنی هاشمی البته از بسیج دانشجویی گلایه دارد که باوجود دعوت از این تشکل، نمایندگان آن در این جلسه حضور نداشتند.
رئیس دانشگاه به اجرای کامل طرح متعهد شده
حالا به گفته بنی هاشمی تعهد اجرای طرح از سوی رئیس دانشگاه صادر شده و ناظر دانشجویی هم بر اجرای همه بخش‌های طرح انتخاب شده است. از سوی دیگر رئیس دانشگاه متعهد شده که هزینه‌های به دست آمده از طرح الیت، در بخش‌های دیگر این طرح خرج شود. حتی مقرر شده که هزینه‌هایی که از تردد خودرو‌های دانشجویان به دست می‌آید، برای اجرای طرح‌های ترافیکی که مختص دانشجویان است، مصرف شود.
او در پاسخ به نگرانی دانشجویان درخصوص اینکه نکند دانشگاه تبدیل به پارکینگ شود، می‌گوید: سامانه‌ای طراحی کرده ایم که فقظ دانشگاهیان می‌توانند در آن ثبت نام کنند. یعنی کارمندان دانشگاه، دانشجویان، اساتید هیات علمی و حق التدریسی، اعضای شرکت‌های دانش بنیان و پیمانکاران طرف قرارداد دانشگاه. حتی با تپسی هم قراردادی در این زمینه بسته ایم که در پایان هر روز، فهرست خودرو‌هایی را که وارد دانشگاه شده اند به ما اعلام کنند تا هزینه ترددشان را صفر کنیم. با اسنپ هم به این توافق رسیده ایم و قراردادش در مرحله امضا شدن است. به این صورت خودرو‌هایی که در این سامانه ثبت نام نکرده اند، باید هزینه بیشتری پرداخت کنند. قرار است سقف هزینه این خودروها هم به قدری باشد که برای پارک کردن خودرو در دانشگاه، به صرفه نباشد.
بنی هاشمی می‌گوید: در همه جلساتی که با مسئولان دانشگاه داشته ام، تأکید کرده ام که طرح الیت به تنهایی نمی‌تواند مشکل تردد در دانشگاه را حل کند. کار ما در وهله اول این بوده که نهادسازی کنیم، حالا نهاد کمیته ترافیک و کارگروه جانبی اش، پیگیرانه به دنبال اجرایی شدن همه بخش‌های این طرح هستند. بدون دریافت بودجه نمی‌شود این طرح را اجرا کرد و همه بودجه اجرای طرح هم از الیت به دست نمی‌آید. ما با استفاده از این طرح می‌توانیم از نهاد‌های مختلف دانشگاه بودجه بگیریم و بخش‌های مختلف آن را به مرحله اجرا برسانیم.
دانشگاه فردوسی پارکینگ می‌شود؟
او البته در واکنش به این سوال که آیا دانشگاه برنامه‌ای برای ممنوعیت تردد همه خودروها به محوطه دانشگاه دارد، پاسخ متفاوتی داد. به نظر می‌رسد مسئولان دانشگاه هنوز به فکر چنین طرحی نیستند. او می‌گوید: این حالت ایده آن برای ما است که در ورودی‌های دانشگاه پارکینگ طبقاتی احداث کنیم و با ارتقای سیستم حمل و نقل دانشگاه، از ورود خودروها جلوگیری کنیم. اما رسیدن به آن زمان زیادی می‌طلبد.
دبیر شورای راهبردی دانشگاه سبز دانشگاه فردوسی می‌گوید: ما در پیشبرد طرح تا همین جا هم خیلی فقیر بودیم. بیشتر پژوهش‌های انجام شده برای طرح بدون بودجه و جهادی انجام شده و دانشگاه هنوز به آن بلوغ نرسیده که برای مطالعات چنین طرح‌های پول بدهد. کم کم می‌توان این گفتمان را ایجاد کرد که بحث ترافیک در دانشگاه مهم است و این باید زیربنایی‌تر و جامع‌تر حل بشود.
طرح الیت، یا همان طرح ساماندهی تردد خودروها در دانشگاه فردوسی، اگرچه لازم است، اما به نظر می‌رسد همچنان ناپختگی‌هایی دارد. همچنان عامل بازدارنده برای خودرو‌های عمومی به خوبی درنظر گرفته نشده و خطر پارکینگ شدن دانشگاه هنوز وجود دارد. از سوی دیگر، به نظر می‌رسد توسعه حمل و نقل عمومی در دانشگاه با همه انواع آن که مورد تأکید مدیریت سبز دانشگاه هم هست، بیشتر از آنکه نیاز به بودجه داشته باشد، نیاز به برنامه ریزی و هماهنگی بین بخشی مدیران دانشگاه دارد و ورود و نظارت مستقیم ریاست دانشگاه. آیا رئیس بعدی دانشگاه فردوسی مشهد، به این امر مهم، توجه ویژه نشان خواهد داد؟
